جهاد و دفاع از دیدگاه قرآن و روایات

به گزارش خبرگزاری حوزه، جنگ اقسام گوناگونی دارد، پیش از آنکه بخواهیم نگاه اسلام به جنگ را بررسی کنیم، ضروری است که مشروعیت یا نامشروع بودن جنگ تبیین شود. برای رسیدن به یک پاسخ تفصیلی با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی موسوی از کارشناسان و پژوهشگران حوزوی به گفتگو نشستیم.

جمعی از محققان دینی، جهاد اسلامی را بر دو بخش تقسیم می‌کنند: ۱ـ جهاد ابتدایی ۲ـ جهاد دفاعی. برای هر یک از این دو بخش نیز تعاریفی وجود دارد، در واقع حتی جهاد ابتدایی هم یک نوع جهاد دفاعی است.

۱/ جهاد ابتدایی

در آیه‌ی ۳۹ سوره‌ حج که به عقیده‌ی بعضی نخستین آیه‌ی جهاد است می‌خوانیم: «أُذِنَ لِلَّذِینَ یقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلی نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ» «به آنها که مورد تهاجم دشمن و جنگ قرار گرفته‌اند اجازه جهاد داده شده است و خداوند قادر بر یاری آنها است.»

سپس به دنبال این آیه در توضیح مطلب می‌افزاید: «الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ» «همان کسانی که به ناحق از خانه و کاشانه ی خود بدون هیچ دلیلی اخراج شدند جز اینکه می‌گفتند پروردگار ما الله است.» تعبیر آیه که با «اذن» شروع شده تناسب زیادی با گفته‌ی کسانی دارد که آن را نخستین آیات جهاد می‌دانند و نشان می‌دهد که قبلاً چنین اذنی وجود نداشت.

و به هر حال این آیه به خوبی نشان می‌دهد که آغاز تشریع جهاد، جهاد دفاعی در برابر دشمن بوده، همان دشمنانی که مسلمانان را مجبور به هجرت و ترک خانه خود کرده بودند بی آنکه گناهی داشته باشند، حتی اگر گناهی داشتند گناهشان اعتقاد به توحید و یگانگی خدا بود.

بعضی دیگر نخستین آیه‌ی جهاد را آیه‌ی ۱۹۰ سوره بقره می‌دانند که می‌گوید: «وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یقاتِلُونَکمْ» «با آنها که به نبرد با شما برخاسته‌اند در راه خدا پیکار کنید». اگر این نظر را بپذیریم باز پایه جهاد بر اساس در هم شکستن تهاجم دشمن بنا شده است، و هر انسان عاقلی می‌داند سکوت در برابر تهاجم دشمن خونخوار با هیچ منطقی نمی‌سازد.

تعبیر «فی سبیل الله» نشان می‌دهد که حتی دفاع اسلامی نیز برای خدا و بر محور معیارهای الهی است نه برای هوا و هوس و جاه طلبی. این نخستین شکل جهاد در اسلام است اما نباید از معنی «جهاد دفاعی» این چنین برداشت کرد که حکومت اسلامی باید بنشیند تا دشمن به خانه و کاشانه‌اش هجوم ببرد سپس به دفاع برخیزد، بلکه به عکس هنگامی که احساس کرد دشمن برای پیکار آماده می‌شود و قصدش تهاجم بر نیروی اسلام است باید ابتکار عمل را به دست گیرد و قدرت تهاجم دشمن را درهم بشکند. امروز جهاد ما در مقابل رژیم سفاک صهیونیستی و آمریکای جنایتکار مصداق همین آیه شریفه است.

۲/ جهاد برای مقابله با فتنه

در آیه ۱۹۳ سوره بقره می‌خوانیم: «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکونَ فِتْنَةٌ وَ یکونَ الدِّینُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلاَّ عَلَی الظَّالِمِینَ» «با دشمنان پیکار کنید تا آتش فتنه خاموش شود، و اگر آنها خودداری کردند و دست از فتنه‌جویی برداشتند مزاحم آنها نشوید، چرا که تعدّی جز بر ستمکاران روا نیست».

در تفسیر، «فتنه» گاه به معنی ایجاد فساد، و گاه به معنای شکنجه کردن مؤمنان، و گاه به معنای شرک و بت‌پرستی همراه با تحمیل عقیده بر دیگران آمده و گاه به معنی تلاش برای گمراه کردن و فریب و نیرنگ مؤمنان تعریف شده است. «فتنه» هر چه باشد نوعی تهاجم از سوی دشمن حساب می‌شود و بنابراین جهاد در مقابل آن نیز شکل دفاعی به خود می‌گیرد.

جمله «فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلاَّ عَلَی الظَّالِمِینَ» نیز به خوبی نشان می‌دهد که هدف درهم کوبیدن ظلم و ظالمان و ستمگران است. قابل توجه اینکه در آیه ۱۹۱ سوره بقره می‌خوانیم: «وَ اقْتُلُوهُمْ حَیثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیثُ أَخْرَجُوکمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ» «آنها را هر جا بیابید به قتل برسانید و آنها را بیرون سازید از آنجا که شما را بیرون ساختند و فتنه از جنگ و کشتار هم بدتر است.»

این آیه نورانی به روشنی دعوت به پیکار و جهاد با کسانی می‌کند که بر مسلمانان هجوم برده و آنها را از خانه خود بیرون کرده بودند و از هیچ جنایتی ابا نداشتند، امروز مصداق بارز این آیات شریفه، دعوت مسلمانان به مبارزه و جهاد با رژیم کودک‌کش اسرائیل و آمریکا است، قرآن نه تنها پیکار با این رژیم‌های پلید را مجاز دانسته بلکه واجب نیز می‌داند.

در تفسیر المنار می‌خوانیم که در معنی آیه چنین می‌گوید: «حَتّی لا تَکونَ لَهُمْ قُوَّة یفْتِنُونَکمْ بِها وَ یؤذُونَکمْ لاَجلِ الدّینِ وَ یمْنَعُونَکمْ مِنْ اِظْهارِهِ اَوِ الدَّعْوَةِ اِلَیهِ: «پیکار با آنها را ادامه دهید تا قدرت بر شکنجه کردن و آزار دادن شما برای تغییر دین و جلوگیری از اظهار اسلام و دعوت به سوی آن نداشته باشند.»

به یقین یک چنین فتنه و سلب آزادی و شکنجه و فشار برای تغییر عقیده و آیین خدا از کشتار هم بدتر است، بنابراین جمله «وَ یکونَ الَّدینَ کلُّه لِلّه» اشاره به این خواهد بود که رفع فتنه در این است که هر کس آزادانه بتواند خدا را پرستش کند و از هیچ چیز و هیچ کس نترسد، نه اینکه ظالمان و شیطان پرستان آزاد و مسلمانان پاک دل توان گفتن «الله اکبر» و «لا اله الا الله» به طور آشکار نداشته باشند.

به هر حال آیات ۱۹۰ و ۱۹۱ و ۱۹۳ این سوره که همه با هم مرتبط است به خوبی نشان می‌دهد که خاموش کردن آتش فتنه به عنوان یک هدف برای جهاد اسلامی در واقع جنبه دفاعی دارد و مؤمنان را در مقابل تهاجم فرهنگی و اجتماعی و نظامی دشمنان اسلام حفظ می‌کند.

۳/ جهاد برای حمایت از مظلومان واجب است

آیه ۷۵ سوره نساء مسلمانان را دعوت به جهاد برای حمایت از مظلومان و مبارزه با ظالمان می‌کند و می‌گوید: «وَ ما لَکمْ لا تُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذِینَ یقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْک وَلِیا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْک نَصِیراً» «چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و کودکانی که به دست ستمگران تضعیف شده‌اند پیکار نمی‌کنید؟ همان مظلومانی که می گویند خدایا ما را از این شهر که اهلش ستمگرند بیرون ببر و برای ما از سوی خود یار و یاوری قرار ده»

در این آیه نخست دعوت به جهاد در راه خدا شده و بلافاصله سخن از مستضعفان و مظلومانی به میان آمده که دشمن سنگدل آنها را آنچنان تحت فشار قرار داده که راضی به ترک خانه و کاشانه خود شده‌اند، و به نظر می‌رسد که این دو در واقع به یک معنی باز می‌گردند، چرا که یاری این گونه مظلومان مصداق روشن جهاد «فی سبیل الله» است.

فراموش نکنیم که «مستضعف» با «ضعیف» فرق واضحی دارد، ضعیف به شخص ناتوان گفته می‌شود، ولی مستضعف کسی است که بر اثر ظلم ستمگران تضعیف شده است، خواه تضعیف فکری و فرهنگی باشد یا تضعیف اجتماعی و اقتصادی و سیاسی.

روشن است که این نوع جهاد نیز جهاد دفاعی است، دفاع از این مظلومان در برابر ظالمان. اهداف سه گانه فوق عمده‌ترین اهداف جهاد اسلامی هستند، اگر چه می توان آنها را به دو بخش (جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی) تقسیم کرد، ولی روح همه آنها دفاعی است، به همین دلیل در تاریخ اسلام موردی را نمی‌یابیم که کافران آمادگی زندگی مسالمت آمیز با مسلمین را داشته باشند و اسلام دست رد به سینه آنها زده باشد.

دفاع جمهوری اسلامی ایران از مردم مظلوم فلسطین و لبنان یک دفاع مقدس است

امروز نیز حکومت اسلامی سر جنگ با کسی ندارد، و تا جنگ بر او تحمیل نشود با کسی پیکار نمی‌کند، ولی دفاع از مظلومان را جزء وظایف اصلی خویش می‌داند، و فتنه‌گری و ایجاد رعب و وحشت و تضییق و فشار و سلب آزادی از سوی دشمن را نوعی اعلام جنگ می‌داند و خود را موظّف به دفاع می‌داند.

مجدداً تکرار می کنیم مفهوم دفاع این نیست که انسان بنشیند تا بر او هجوم برند بلکه باید در مقابل تحرّکات دشمن حساسیت به خرج دهد و آمادگی رزمی را به خصوص در شرایط حسّاس حفظ کند و قبل از غافلگیر شدن ضربه را بر دشمن توطئه گر وارد سازد.

امروز دفاع جمهوری اسلامی ایران از مردم مظلوم فلسطین و لبنان یک دفاع مقدس است. دفاعی که باعث شد دشمنان پلید و شیطان صفت به خاک جمهوری اسلامی ایران حمله کنند و فرماندهان نظامی، دانشمندان هسته‌ای و مردم بی‌گناه ایران اسلامی را به شهادت برسانند.

احادیث و روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام در خصوص مبارزه با دشمنان اسلام را بیان بفرمایید.

امام علی علیه‌السلام در بیانی نورانی در خصوص مبارزه با دشمنان اسلام و مسلمین می‌فرمایند: «اُغْزو هُم مِن قَبلِ أنْ یَغزوکُم، فَوَ الّذی نَفْسی بِیَدِه، ما غُزِیَ قَومٌ قَطُّ فی عُقْرِ دِیارِهِم إلاّ ذَلُّوا» «پیش از آن که دشمن بر شما بتازد، بر او یورش ببرید؛ زیرا به خدا سوگند که هیچ ملتی در دل سرزمین‌شان مورد حمله قرار نگرفت، جز آن که به خاک مذلّت افتاد.»

این بیان گهربار امیرالمومنین علیه‌السلام ما را دعوت به جهاد و مبارزه با دشمنان قبل از رسیدن به سرزمین و محل سکونت‌مان می‌کند. حضرت در بیانی دیگر می‌فرمایند: «انْفِروا رَحِمَکُم اللّه ُإلی قِتالِ عَدُوِّکُم، و لا تَثّاقَلوا إلی الأرضِ فتُقِرّوا بالخَسْفِ و تَبوؤا بالذُّلِّ و یَکونَ نَصیبُکُم الأخَسَّ، و إنَّ أخا الحَربِ الأرِقُ، و مَن نامَ لَم یُنَمْ عَنهُ» «رحمت خدا بر شما باد، به پیکار با دشمن خود بیرون روید و کندی نکنید که با خواری و خفت بر جای خواهید ماند و پست‌ترین چیز دنیا که فرومایگی و ذلّت است نصیبتان خواهد شد. همانا سرباز رزمنده بیدار است و آن رزمنده‌ای که در خواب غفلت به سر برد بداند که دشمنش از او غافل نیست.»

حضرت امام علی علیه‌السلام با این بیان ما را به آمادگی و نیز مقابله با دشمنان دعوت می‌کند و هشدار می‌دهد که در مقابل دشمن سستی و تنبلی نکنیم.

فرار از میدان جنگ حرام است

حضرت امام رضا علیه‌السلام نیز در حدیثی نورانی می‌فرمایند: «حَرّمَ اللّه ُ الفِرارَ مِن الزَّحْفِ، لِما فیهِ مِن الوَهْنِ فی الدِّینِ، و الاسْتِخْفافِ بالرُّسُلِ و الأئمّةِ العادِلةِ علیهم السلام» «خداوند فرار از میدان جهاد را حرام کرده است، چون باعث ضعف دین و خفیف شدن پیامبران و پیشوایان عادل علیهم‌السلام است».

امروز نیز نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت باید با آمادگی کامل مقابل رژیم منحوس صهیونیستی و آمریکای جنایتکار بایستند و سستی نکنند. مردم عزیز ایران قهرمان نیز با استقامت و پایداری و دعا برای پاسداران و سربازان غیور انقلاب اسلامی، از خداوند متعال طلب نصرت کنند.

انتهای پیام/